Ahmet Ihsan TOKGÖZ 1868-1942

Ahmet İhsan Tokgöz (1868-1942), Türk gazeteci, matbaacı, yayıncı, siyasetçi, tercüman ve spor yöneticisidir. Türk matbaacılığı ve edebiyatı üzerinde önemli izler bırakmış olan Ahmet İhsan, aynı zamanda Servet-i Fünûn dergisinin kurucusudur ve Jules Verne'in eserlerini Türkçeye çevirerek Türk okurlarına tanıtan ilk kişidir.

Ahmet İhsan Tokgöz Kimdir?

Ahmet İhsan Tokgöz, 1868 yılında Erzurum'da dünyaya gelmiştir. Aslen Kastamonu’nun Taşköprü kazasından gelen Ahmet İhsan, küçük yaşlarda babası Ahmet Halit Bey'in defterdarlık görevleri nedeniyle pek çok şehirde yaşamıştır. Bu hareketli yaşamı, ona çok yönlü bir kültürel altyapı kazandırmıştır. Şam Askeri Rüştiyesinde Arapça ve Fransızca öğrenmiş, ardından çeşitli şehirlerde eğitimini sürdürmüştür. Bu dönemde, Fransızca diline olan ilgisi ve bu dildeki becerisi, ilerleyen yıllarda onun çevirmen olarak büyük bir ün kazanmasına olanak sağlamıştır. Mülkiye Mektebi'nde eğitimine devam ederken Recaizade Mahmut Ekrem’in modernleşme ve Batılılaşma yönündeki düşüncelerinden etkilenmiştir. Ahmet İhsan, özellikle Jules Verne’in eserlerini Türkçeye kazandırmasıyla tanınır ve "Jules Verne mütercimi" olarak bilinir.

Servet-i Fünûn

Ahmet İhsan Tokgöz, 1891 yılında Servet-i Fünûn adlı dergiyi kurarak Türk matbuat hayatında yeni bir dönemin kapılarını aralamıştır. İlk başta resimli bir fen dergisi olarak yayımlanan Servet-i Fünûn, 1895’ten itibaren edebiyatla daha fazla ilgilenmeye başlamış ve Edebiyat-ı Cedide hareketinin önemli bir platformu haline gelmiştir. Derginin baş yazarı Tevfik Fikret’in katılımıyla, Servet-i Fünûn modern Türk edebiyatının gelişimine büyük katkı sağlamıştır. Ahmet İhsan, derginin yayımlanmasında sadece yönetici olarak değil, aynı zamanda çeşitli konularda yazılar yazarak aktif bir rol oynamıştır. 1901'de dergiye getirilen yayın yasağının ardından, Ahmet İhsan derginin içeriğini değiştirerek tekrar resimli, fen ve tıp odaklı bir yayın haline getirmiştir. Dergi, yıllar içinde birçok kez yayın hayatına ara vermiş olsa da Ahmet İhsan’ın liderliğinde 45 yıl boyunca kesintisiz bir şekilde yayımlanmıştır.

Etkisi ve Mirası

Ahmet İhsan Tokgöz, hem matbaacılık hem de yayıncılık alanlarında Türk kültürüne büyük hizmetlerde bulunmuştur. Avrupa’daki matbaacılık teknolojileri hakkında bilgi edinmek için yaptığı geziler, ona Türk matbaacılığını modernleştirme fırsatı sunmuş ve Türkiye’de ilk çinkografi ve klişehane gibi yenilikçi matbaa tekniklerinin kullanılmasına öncülük etmiştir. Matbaasında bastığı resimli yayınlar, Osmanlı matbaacılığında devrim yaratmış ve dönemin diğer yayıncılarına da ilham vermiştir. Ayrıca, Ahmet İhsan’ın çevirileri sadece Jules Verne ile sınırlı kalmamış, Georges Ohnet, André Theuriet, Octave Feuillet gibi dönemin ünlü Fransız yazarlarının eserlerini de Türkçeye kazandırmıştır.

Ahmet İhsan Tokgöz, aynı zamanda bir siyasetçi olarak da önemli bir figürdü. TBMM’de Ordu milletvekili olarak görev yapmış ve Cumhuriyet’in erken yıllarında Türk milletinin kalkınması için önemli çalışmalar yapmıştır. 1908’de kurulan Türkiye Millî Olimpiyat Cemiyeti’nin başkanlığını üstlenmiş ve Osmanlı İmparatorluğu’nu Uluslararası Olimpiyat Komitesi’ne üye yapmıştır. Millî Mücadele döneminde, İstanbul’da kurulan Piyer Loti Cemiyeti'nde yer almış, aynı zamanda yeraltı direniş hareketlerine de katılmıştır. Ahmet İhsan Tokgöz’ün, Cumhuriyet Halk Partisi’nden milletvekili adayı olduğu yıllarda da Türkiye’nin modernleşmesine dair fikirleri dönemin siyasetinde büyük bir etki yaratmıştır.

Ahmet İhsan Tokgöz, yayıncılık, matbaacılık, siyaset ve spor alanlarında gösterdiği başarılarla Türk kültürüne ve toplumuna önemli katkılarda bulunmuştur. Ahmet İhsan’ın dergiciliği, matbaacılığı ve çevirmenliği, Türk kültür hayatının zenginleşmesine büyük ölçüde katkı sağlamıştır. 1942 yılında hayatını kaybeden Ahmet İhsan Tokgöz, geriye hem edebi hem de kültürel miras bırakmış aydın bir isim olarak anılmaktadır.