Ahi Mehmet Çelebi 1432-1524

Ahi Mehmet Çelebi (1432-1524) Osmanlı dönemi ünlü hekim, bilim adamı ve yazar. Fâtih Sultan Mehmed, II. Bayezid, Yavuz Sultan Selim ve Kanûnî Sultan Süleyman dönemlerinde yaşamış ve tıp alanında önemli katkılarda bulunmuştur. Aynı zamanda tıbbi çeviriler yapmış, eğitim ve hayır işlerine büyük önem vererek pek çok cami, medrese ve vakıf eseri inşa ettirmiştir.

Ahi Mehmet Çelebi Kimdir?

Ahi Mehmet Çelebi, 1432 yılında doğmuştur, asıl adı Ahmed ya da Mahmud olarak da anılmaktadır. Ahî Çelebi olarak daha çok tanınan hekim, Tebrizli bir doktor olan Babası Kemâleddin'in oğlu olup, ailesi Kastamonu’ya yerleşmişti. Babası, Candaroğlu İsmâil Bey’in hizmetinde bulunurken, 1461 yılında Candaroğulları Beyliği’nin Osmanlı İmparatorluğu'na katılması üzerine İstanbul'a yerleşmiştir. Ahî Çelebi, ilk tıbbî bilgilerini babasından aldıktan sonra dönemin önde gelen hekimlerinden Kutbüddin ve Altunîzâde'den dersler alarak tıp alanında kendisini geliştirmiştir. İstanbul'da mesleğini ilerletip, Fâtih Dârüşşifâsı’na hekim olarak atanmış, ardından başhekimlik görevine getirilmiştir.

Tıp Alanına Katkıları

Ahi Mehmet Çelebi'nin tıp alanındaki en önemli katkısı, II. Bayezid döneminde yazdığı "Risâle-i Hasâtü’l-Kilye ve’l-Mesâne" adlı eserdir. Böbrek ve mesane taşlarıyla ilgili olarak yazdığı bu eser, dönemin tıbbi bilgilerini yansıtan önemli bir kaynaktır. Eser, 10 bölümden oluşur ve özellikle Türkçe olarak kaleme alınması nedeniyle Osmanlı tıbbının anlaşılabilirliğini artırmıştır. Ayrıca, Farsça yazdığı "el-Fevâdü’s-Sulṭâniyye fi’l-Ḳavâʿidi’t-Ṭıbbiyye" adlı eseri de dönemin tıbbi anlayışını yansıtır. Ahî Çelebi, aynı zamanda "Risâle fi’t-Tıb" ve "Mesnevî fi’t-Tıb" adlı Türkçe eserler de yazmıştır. Hekimlik kariyerinde, önce II. Bayezid döneminde mutfak eminliğine, ardından hekimbaşılığa atanmış, bu görevini büyük bir başarıyla yürütmüştür. Yavuz Sultan Selim'in Mısır seferine katılmasıyla yeniden hekimbaşı olmuş ve önemli bir rol oynamıştır. Sultan Selim'in ölümünden sonra tekrar görevden alınmış, ancak yaşamının sonlarına doğru hala büyük saygınlık görmüştür.

Etkisi ve Mirası

Ahi Mehmet Çelebi'nin etkisi, yalnızca tıp alanıyla sınırlı kalmamıştır. Kendisi büyük bir hayırsever olup, elde ettiği serveti birçok eğitim ve dini yapıya vakfetmiştir. Edirne’de bir medrese ve mektep inşa ettiren Çelebi, İstanbul’da Yemiş İskelesi’nde Kanlı Fırın Mescidi olarak bilinen camiyi yaptırmıştır. Ayrıca, pek çok cami, okul ve hamam inşa ettirerek halkının eğitimine ve refahına büyük katkılarda bulunmuştur. Ahi Çelebi, servetini vakıflar aracılığıyla hayır işlerinde kullanmış, gelir fazlasının da Medine'deki fakirlere gönderilmesini vasiyet etmiştir. İstanbul'da Eminönü semtinde yer alan Ahi Çelebi Camii onun adını taşımaktadır. Ayrıca, Ahi Çelebi’nin ismi, İstanbul'da bir mahalleye, Edirne’de bir köye ve Bulgaristan'da bir bölgeye verilmiştir. Hem tıptaki katkıları hem de hayır işlerine verdiği önemin ardından Ahî Çelebi, Osmanlı tarihinde iz bırakan önemli bir şahsiyet olarak hatırlanmaktadır.