İntihar Haberlerine Medya ve Psikoloji Açısından Bakış

Üsküdar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü ve ÜSÇÖZÜM tarafından düzenlenen “Çözüm Odaklı Yaklaşım: Medya, Kadın ve Psikoloji İntihar Haberleri” başlıklı etkinlikte, intiharın psikolojik alt yapısı ve intihar haberlerinin medyaya yansıması ele alındı. Moderatörlüğünü ÜSÇÜZÜM Müdürü Doç. Dr. Aylin Tutgun Ünal’ın üstlendiği programda konuşmacı olarak yer alan Üsküdar Üniversitesi Kurumsal İletişim Direktörü, PsikoHayat Dergisi Genel Yayın Yönetmeni Tahsin Aksu, medyanın intihar haberlerini yayınlamada sınıfta kaldığını belirterek yeni medya ile ilgili kanun getirilmesi gerektiğini vurguladı. Etkinliğin diğer konuşmacısı Psikiyatri Uzmanı Doç. Dr. Barış Önen Ünsalver ise intiharın, internet üzerindeki paylaşımlarla bulaşıcı olabileceğine dikkat çekti. 

“Medya intihar haberlerinde sınıfta kalıyor”

Tahsin Aksu, “Türk Medyasının İntihar ile İmtihanı” başlıklı sunumunda şunları aktardı:

“Medyamızın çoğu zaman intihar ile imtihandan geçer not alamıyor. Haberin veriliş şekli, kullanılan fotoğraflar bazı kriterlerin dışında kalıyor. Oysa intihar haberlerini paylaşırken çok dikkatli olmak gerekiyor. Dünyada her 40 dakikada 1 kişi hayatını kaybediyor. Dolayısıyla intihar o kadar çok olunca haber değeri olmaktan da çıkıyor. Burada önemli olan intiharın oluş şekli değil, bizim bu intiharın nedenleri üzerinde durmamız gerektiğidir. Türk insanı intihar olgusuna oldukça meraklı, bu girişimleri takip etmeyi seviyor. Bu haberler çok fazla tiraj alıyor. Fakat bu tarz haberler hiçbir fayda sağlamıyor, aksine özendirici oluyor. Reyting kaygısıyla bu tarz haberler yapılmaya devam ediliyor. 2000’li yıllarda Milliyet Gazetesi’nde çalıştığım dönemde bir ilke kararı alarak, bu tür haberleri vermeme kararı almıştık.”

“İntihar haberinde ayrıntı verilmemeli”

Türkiye Gazeteciler Cemiyeti’nin aldığı karara göre sadece kamuoyunu ilgilendiren politik ya da ünlü kişilerin intiharı ile kriminal öneme sahip intihar vakalarının haber yapılabildiğini aktaran Aksu; “Bu tür istisnai durumlarda bile intiharın yöntemine ilişkin özendirici ayrıntılara, intihar fotoğrafına ve mesajına ver verilmemesi gerekiyor. Bu kararlar oldukça önemli fakat, maalesef Türk basınında bu kararların uygulanmadığını görüyoruz. Bazı intihar vakaları ise toplumu bilgilendirme amaçlı mutlaka yapılmalıdır. Mesela intiharın arkasında bir bilgisayar oyunu olabiliyor. Bu tür haberler ailelerin bilgilendirilmesi ve tekrar yaşanmaması için mutlaka yapılmalı. Toplu intiharlar da nedenleri muhakkak araştırılması gereken ve toplumun bilgilendirilmesi gereken vakalardan.” diye konuştu.

“Yeni medya ile ilgili kanun getirilmeli”

Günümüzün probleminin postmodern intiharlar olduğunu ifade eden Aksu; “Bugün intihar mesajları sosyal medyadan duyuruluyor. Bu durum geleneksel medyayı da aşıyor ve sosyal medyada kontrolsüz bir şekilde yayılıyor. Buna bir örnek ODTÜ mezunu bir insanın intiharını sosyal medyadan duyurmasıydı. Bu olay 2014 yılında gerçekleşti ama Youtube’a yüklenen videolar çok yeni ve her gün binlerce kişiye ulaşıyor. Bu konuda yeni medya ile ilgili kanun getirilmesi gerektiğini düşünüyorum.” dedi.

“Depresyonda intihar riski daha fazla” 

İntihar kavramı hakkında konuşan Psikiyatri Uzmanı Doç. Dr. Barış Önen Ünsalver; “İntihar bir öz kıyımdır. İntihar düşüncesindeki kişi kendini öldürmeyi düşünür, planlar kurar. İntihar eylemi çoğunlukla ölümle sonuçlanmaz. İntihar bir halk sağlığı, dünya sağlığı sorunudur. İntiharı düşünen bir zihin karanlık, çaresiz hisseden bir zihindir. İntihar sebeplerinin yüzde 90’ı psikiyatrik hastalıklardan kaynaklanıyor. İntihar düşüncesinin bir uzmanla açıkça konuşulması tehlikeli değildir. Aksine bunun konuşulup aşılması gerekiyor. Birçok hastalık intihar düşüncesine neden olabiliyor. Depresyonda intihar riski diğer hastalıklara göre çok daha fazla.” ifadelerinde bulundu.

“İntihar, internet üzerindeki paylaşımlarla bulaşıcı olabiliyor”

İntihar sonrası sürecin kişinin yakınları için çok zorlu geçtiğini vurgulayan Ünsalver, geride kalan kişilerin intihar etme oranlarının arttığını açıkladı. Ünsalver; “Özellikle ergen ya da genç erişkinler, bir yakını intihar edince kendileri de intihara yönelebiliyorlar. İntihar; örnek alma, etkilenme, depresyon yoluyla gerçekleşebiliyor. İntihar, internet üzerindeki paylaşımlarla da bulaşıcı olabiliyor. Goethe’nin ‘Genç Werther’in Acıları’ kitabından sonra, kitaptan etkilenerek benzer intiharlar gerçekleşmişti. Belli meslek grupları birbirlerinin intiharlarından etkilenebiliyor. Örneğin tükendiği için intihar eden bir hekimin haberinden sonra, hekim intiharlarında artış yaşandı.” dedi.

“İntiharı düşünenler bu tarz haberler okuyor”

Medyanın intiharları etkilediğini açıklayan Ünsalver; “Haberlerden etkilenerek meydana gelen intiharlar var. Psikiyatrik hastalığı olan kişiler medyada bu haberleri bir çözüm olarak görebilirler. Özdeşleşme Kuramıyla, intihar eden kişiyle aynı özelliklere sahip kişiler bu tarz haberler sonucu intihar etmeyi düşünüyor. Haberlerin etkisi en fazla bir hafta sürer deniyor ama haberlere çevrimiçi ulaşma imkanıyla etkileri çok uzun süre devam edebiliyor. Kişiler intihardan önce intihar haberlerini okuyarak, diğer intiharların yöntemlerini araştırıyorlar. Medyada görsel paylaşımı ve birden çok yerde haber yapılması intiharı teşvik edebiliyor. Ne kadar fazla drama ve sansasyon olursa, kişiler kendileriyle o kadar özdeşim kuruyorlar.” diye konuştu.

“İntiharın nedeni kurumlara yüklenmemeli”

İnsanların basit nedenlerle intihar etmediğini aktaran Ünsalver, intihar olaylarının arkasında kişisel nedenler olduğunu vurguladı. Ünsalver; “İntihar hükümetlerin, televizyonların, ekonomilerin vb. sorunu değildir. Kurumların saygınlığı ve bu kişilere yardım edebilmesi için medyada suçlu yaratılmamalı. Belli kişi ve kurumlara oklar çevrilmemeli.” dedi.

“Medyayı yapıcı kullanmalıyız”

Film ve şarkıların intiharı romantik ve özenilecek hale getirebildiğini vurgulayan Ünsalver, medyayı yapıcı kullanmak gerektiğini vurguladı. Ünsalver; “İntihar konusunda sosyal destek ağlarının güçlendirilmesiyle insanlar vazgeçirilebilir. Medyada, yöntemden bahsetmeden, intiharı romantik hale getirmeden, sade ve bilgilendirici bir şekilde eğitici bilgilerle haber sunulabilir. Haberde intihar düşüncesindeki kişilerin başvurabileceği kurumlardan bahsedilebilir.” diyerek konuşmasını noktaladı.

Üsküdar Haber Ajansı (ÜHA)