ABD Beyin Haritasının Peşinde…

Prof. Dr. Nevzat Tarhan ABD’nin beyin haritalama projesini Yeni Aktüel Dergisi’nin son sayısında değerlendirdi…

ABD başkanı obama açıkladı. İşte beyin haritasını ortaya çıkarma amacı taşıyan braın girişimi…

Makrokozmozu anlamak için mikrokozmozu, evreni anlamak için beyni anlamak gerekir. 1960′larda evreni keşfetme çabalarının önemli olan bir adımı olarak aya insanlı seyahat çabaları, sonunda Neil Armstrong’un ay toprağına ayak basmasıyla sonuçlanmıştı. Armstrong aya ayak bastığında “Benim için küçük, insanlık için büyük bir adım” vecizesini söyleyerek tarihe geçmiş ve bu keşfin insanlık için ne derece önemli bir başarı olduğunu vurgulamıştı. Fakat insanoğlu aya ayak basmasına karşın onun bu başarıyı elde etmesini sağlayan 100 milyar beyin hücresinin aynı anda 100 trilyon bağlantı kurarak nasıl işlediğini ve nasıl birbiriyle iletişime geçtiğini anlama, insanın nasıl öğrendiği, kavradığı ve karar verdiği çalışmaları aynı hızda ya da eş zamanlı olarak gelişmemişti. Son yıllarda nörobilim alanındaki gelişmelere karşın hâlâ nörolojik ve pskiyatrik şartların nasıl oluştuğu bir muamma olarak ortada duruyor bu yüzden.

İnsanoğlu Big Bang teorisinden hareketle kabataslak da olsa bir evren haritası oluşturmasına karşın hâlâ dört başı mamur bir beyin haritasını ortaya koyamadı. Fakat son yıllarda özellikle insan Genom Projesi ile birlikte insan bedeninin temel yapı taşı gen haritasının oluşturulmasıyla önemli bir adım attı. Şimdi bu keşfi bir adım daha ileriye taşıma dönemi başlıyor. 2 Nisan 2013′te Obama, kısaltması BRAIN olan Gelişen Yenilikçi Nöroteknolojiler İle Beyin Araştırması inisiyatifini hayata geçireceklerini ve 2014 bütçesinden buna 100 milyon dolarlık kaynak ayrılacağını duyurdu. Dünyanın süper gücü olan bir ülkenin başkanının ağzından artık 21′inci yüzyılın “Beyin Yüzyılı” olacağı duyurulmuş oldu.

100 milyar hücre, 100 trilyon işlem

Bu inisiyatifte amaç devletin önayak olmasıyla ülkedeki diğer kurumların, yardımseverlerin ve derneklerin, üniversitelerin de harekete geçirilerek oluşturulacak disiplinlerarası ekiplerle enerjinin beynin mümkün olan en mükemmel haritasını çıkarmaya yöneltilmesi amacını taşıyor. Böylece alzheimer, şizofreni, otizm, epilepsi gibi beyin kaynaklı hastalıkların ve travmatik beyin yaralanmalarının tedavilerinin geliştirilmesi, bu hastalıkların ortadan kaldırılması ve önlenmesi hedefleniyor. Öte yandan bu araştırmalar sonucu beyin mekanizmasının anlaşılmasıyla onu taklit edecek ve kullanacak yeni teknolojiler vasıtasıyla inovasyonun canlandırılması, yeni istihdam alanları yaratılması ve ekonomik büyümeyi arttıracak bir sonuca ulaşılması düşünülüyor. Beyaz Saray’dan yapılan resmi açıklamada şu an gelir dağılımı adaletsizliği açısından en uç noktaya varılmış ABD’de orta sınıfın güçlendirileceğine dair bir umut da var.

İnsan genom haritasının çıkarılmasının ardından artık hedef beynin mükemmel bir haritasını ortaya koymak… 100 milyar beyin hücresinin anlık olarak gerçekleştirdiği 100 trilyon işlemden bahsediyoruz. Hiç de kolay bir hedef değil. Fakat bu hedefe ulaşıldığında belki de insanlık gerçek bir define haritasına ulaşmış olacak ve bu pek çok bilimsel buluşu tetikleyecek.

Beyin haritasının elde edilmesi için insan zihnini var eden, onun karar vermesini, tercihte bulunmasını, hayata bakış açısını oluşturmasını sağlayan karmaşık nöral devrelerin gerçek zamanlı olarak haritalanması gerekiyor. Dile kolay 100 milyar civarında hücrenin oldukça karmaşık ve hâlâ çözülemeyen 100 trilyonu bulan etkileşiminden bahsediyoruz. Ama İnsan Genom Projesi ile birlikte gen terapilerinin kazandığı ivme düşünüldüğünde olmayacak bir iş de değil bu. Projeyle birlikte başı çeken devlet kurumlarının ise ABD ordusunun teknoloji geliştirmekten sorumlu birimi DARP A, Ulusal Sağlık Derneği NSF ve Ulusal Sağlık Kurumu NIH olduğu görülüyor.

Burada dikkat çeken kurumlardan biri olarak karşımıza DARPA çıkıyor. Projeye 2014 yılında 50 milyon dolarlık bir yatırım yapacak. Amaçlarını beyin fonksiyonunu anlayarak yeni beceriler kazanma olarak açıklıyorlar. Bu kurumun askeri alanda insanüstü yeteneklere sahip mutant askerler geliştirme projeleri bulunuyor. Tabii bunun yanı sıra özellikle Irak ve Afganistan cephelerinde bulunmuş ve hâlihazırda çatışma bölgelerinde görev alan askerlerin ülkelerine döndükten sonra yaşadıkları ciddi posttravmatik sorunlara kalıcı tedavi yöntemleri geliştirme çabası da eşlik ediyor. DARPA’mn yöneticisi Arati Prabhakar aynı zamanda “Beyin fonksiyonuna yönelik bilgi yeni bir bilgi işleme sisteminin de ortaya çıkması için esin kaynağı olabilir” diyor. Bu bize şu an internet altyapısını ve bilgi transferini kökten değiştirecek yeni bir buluşun ortaya çıkabileceği sinyalini veriyor. Bu açıklama özellikle siber savaş ve hırsızlığın öne çıktığı günümüz dünyasında bilgi güvenliğini sağlama konusunda yeni yöntemler geliştirmeye yönelik çabalara işaret ediyor gibi. DARPA beyin hücrelerinin etkileşimi ile oluşan elektrik sinyallerinin analizi ve ölçülmesine odaklanacaklarını vurguluyor. Mottolan ise “İnsan beynini daha iyi anlamak ulusal güvenliği destekler.”

BRAIN ile aynı zamanda güvenilir bir nöral arayüzü teknoloji geliştirilmesi ve uzuvlarını kaybetmiş olan hastaların kendi uzuvlarıymış gibi hareket ettirebilecekleri yapay uzuvlar edinmeleri de hedefleniyor.

Prof. Dr. Nevzat Tarhan (Üsküdar Üniversitesi Kurucu Rektörü)

“Kişinin yanlış komut vermesi de sağlanabilir”

Daha önce beynin yüzde 90′ı sessiz organ olarak biliniyordu. Beyin haritalama teknikleri çok ilerledi artık beynin nasıl çalıştığı ile ilgili çok daha fazla bilgi edinildi. Bunun üzerinde pek çok hastalığın tedavisi mümkün artık. Beyne manyetik uyarı vererek beynin çalışmayan ağını yeniden çalışır hale getirmek mümkün. Bu yapılırken bir de işin görünmeyen boyutu var; Beyin Kontrolü Projesi. ABD’de bütün askeri bürokrasinin öncelediği elektro manyetik projelerdir. Bu projeler ile elektromanyetik silahlar geliştirilerek bir insanın zaman ve mekân algısı değiştirilip onu iş göremez hale getirebiliyorsun; bunun daha ilerisine gidilerek kişinin yanlış komut vermesi sağlanabilir.

YENİ AKTÜEL DERGİSİ – 2013