Doç. Dr. Odabaşı’ndan Ayastefanos Hakkında Yeni Belge
Fuat Uzkınay’ın çektiği Ayastefanos’taki Rus Abidesi’nin Yıkılışı isimli belge filmi Türk sinema tarihinin bilindiği gibi başlangıç filmi olarak kabul edilir. 1990’lı yıllarda bu tarih sembolik olarak Türk sinemasının doğum yılı olarak kabul edilerek 14 Kasım tarihinde resmi olarak törenler ve etkinlikler düzenlenir. Sinema tarihimizin en tartışmalı filmlerinden olan Ayastefanos’la ilgili şimdiye kadar pek çok yazar yazı yazmasına karşın hâlâ filmin hangi şartlarda, kim tarafından, nasıl çekildiğine dair soru işaretleri vardır. Ancak Üsküdar Üniversitesi İletişim Fakültesi Radyo-Televizyon ve Sinema Bölümü Başkanı Doç. Dr. Arda Odabaşı’nın yayımladığı makale filmin kimler tarafından çekildiği ve ne zaman, nerede gösterildiğine dair önemli bilgiler veriyor.
Müteferrika dergisinin 53. sayısında konu ile ilgili bir makale kaleme alan Odabaşı, makalesinde Başbakanlık Osmanlı Arşivi’nde Prof. Dr. Süleyman Beyoğlu’nun nüshasına ulaştığı Sinema Haberleri isimli gazete içerisinde yer alan Ayastefanos’la ilgili detaylı bir haberi paylaşıyor.Haberde şu bilgiler yer alıyor:
“İslamiyet düşmanı devletlere karşı cihat ilanını tebcilen Fatih Cami-i Şerifi havalisinde tertip edilen tezahürat-ı milliyenin birçok safahatı ile Ayastefanos civarında Moskoflar tarafından vaktiyle dikilmiş olan heykel-i melunun tahribine müteallik birçok menâzır (Ali Efendi Sineması) şeriki operatör Ali Fuat Bey ile Mösyö Mordo tarafından pek büyük fedakârlık ihtiyariyle şeritlere alınmış ve icra kılınan ameliyat muvaffakiyetle neticelenmiştir. Devolopman edilmek üzere Budapeşte’ye gönderilen mezkur şeritlerin birkaç güne kadar şehrimize vürut ve ilk defa olarak Ali Efendi Sineması’nda gösterileceği muhterem ve kadirşinas halkımıza tebşir olunur."[1]
Daha önce İstanbul Bilgi Üniversitesi bünyesinde ve Nezih Erdoğan’ın yönetiminde 2006-2010 yılları arasında yürütülen bir araştırma projesi olan Türkiye Sinema-Seyir Belge Arşivi çalışmalarında İkdam gazetesinin 25 Kânunuevvel 1914 tarihli nüshasında “Ayastefanos’taki Moskof Heykelinin Tahribi” ilânı paylaşılmıştı. Odabaşı’nın makalesinde belirttiği Sinema Haberleri gazetesindeki haber de bu ilânı tamamlamış olur.
Filmin başına tam olarak ne geldi, filmin kopyaları bir yangında mı yandı yoksa bir ihmalkârlık sonucu mu yok oldu bilinmese de, son yayımlanan makaleler filmin çekilip gösterildiğine dair önemli bilgileri ortaya koymaktadır.
Rakım Çalapala, Nijat Özön, Giovanni Scognamillo, Burçak Evren, Ali Özuyar ve Dilek Kaya’nın da içerisinde bulunduğu pek çok yazar, tarihçi ve akademisyen bu konuda yazı yazmış, her biri Ayastefanos’u farklı bir yerinden ele alarak meselenin farklı veçhelerine ışık tutmuştur. Son belge de bu çalışmaları tamamlaması açısından önem kazanmaktadır.
Kaynak: Türk Sinema Araştırmaları
Haber Linki: https://tsa.org.tr/tr/haber/haberdetay/2151/ayastefanos-hakkinda-yeni-belge-bulundu