Sağlık hizmetlerinde kalite nedir?

Son Güncellenme Tarihi : 09.12.2021 16:02

ABD Tıp Enstitüsü (Institute of Medicine) 1990 yılında sağlık hizmetleri kalitesini, “bireylere ve topluma sunulan sağlık hizmetlerinin, arzulanan sağlık düzeylerine ulaşma olasılığını artırma ve şimdiki profesyonel bilgiyle tutarlı olma derecesi” olarak tanımlamıştır. Sağlıkta kalite; doğru hizmetlerin, doğru bireylere, ilk seferinde ve her seferinde doğru ve dengeli bir şekilde sunulmasıdır. Sağlıkta kalitenin amacı, istenen sonuçların ortaya çıkmasını sağlamak ve istenmeyen sonuçların önlenmesidir. Bu amacı gerçekleştirebilmek için hizmet sunumunda yetersiz kalınmamasının yanı sıra aşırılığa da kaçmamalıdır.

Kaliteli sağlık hizmeti kriterleri nelerdir?

Sağlık hizmetlerinde kalite, hizmetin sunulduğu anda gerçekleşir. Sağlık kurumlarından hizmet alanlar, hizmeti verenler kadar sağlık konusunda bilgi sahibi olmadıklarından diğer hizmet sektörü müşterileri gibi sunulacak hizmetin ne olacağına, hizmeti ne zaman alacaklarına genellikle kendileri karar veremezler ayrıca hizmeti kontrol etme ve ölçme şansına sahip değildirler. Bu yüzden sağlıkta kalite standartları oluşturulmalı ve standartların gerçekleşip gerçekleşmediği sağlık yöneticileri tarafından takip edilmelidir. Sağlık hizmetlerinde aşağıdaki kalite kriterleri aranmalıdır;

• Güvenli hizmet: Hizmet alanlara yardım ederken ilk dikkat edilecek konu öncelikle zarar verilmemesidir.
• Etkili hizmet: Sağlıkta hali hazırda ulaşılabilir olan iyileştirmelere gerçekte ulaşma derecesidir. Gerçek performans ile tüm koşullar sağlandığında sağlanabilecek sonuçlar kanıta dayalı olarak karşılaştırılmalıdır.
• Bireye odaklı hizmet: Bireylerin ihtiyaç ve tercihleri klinik karar verme uygulamalarına dahil edilmeli, hizmet alanların kararlara katılımı sağlanmalıdır.
• Zamanında hizmet: Birey ihtiyaç duyduğunda sağlık hizmetine zamanında ulaşabilmeli, bekleme sürelerinin bireylerin sağlığına zarar vermesi önlenmelidir.
• Verimli hizmet: Sağlıkta ulaşılabilir iyileştirmeleri azaltmadan hizmet maliyetini azaltma becerisidir. Sağlıkta kısıtlı olan kaynaklar, maliyet etkin bir şekilde kullanılmalıdır.
• Eşit ve hakkaniyetli hizmet: Herkese, ihtiyacı olan sağlık hizmetinin din, dil, ırk, cinsiyet, cinsel yönelim, inanç ve sosyoekonomik farklılık gözetmeksizin, kimseyi ayrımcılığa maruz bırakmadan sunulmasıdır. Kaynakların dağıtımında adil olunacak şekilde öncelikler belirlenmelidir.

Türkiye Sağlıkta Kalite Sistemi

Türkiye Sağlıkta Kalite Sistemi şekilde görüldüğü gibi üç bileşenden oluşmaktadır;

• Kurumsal Yapı
• Sağlıkta Hizmet Kalitesi
• Klinik Kalite

Kaynak: Türkiye Sağlıkta Kalite Sistemi (saglik.gov.tr)

Türkiye sağlıkta kalite merkez ve taşra teşkilatı kurumsal yapısı Sağlık Bakanlığı merkez teşkilatından başlayarak tüm çalışanları kapsamaktadır (Şekil 1).

Kaynak: Türkiye Sağlıkta Kalite Sistemi (saglik.gov.tr)

Türkiye’deki kamu ve özel sağlık kurum ve kuruluşlarının kalite düzeyini ölçmek amacıyla Sağlık Bakanlığı tarafından Sağlıkta Kalite Standartları (SKS) belirlenmiştir. Standartların oluşturulmasında Dünya Sağlık Örgütü hedefleri, uluslararası gelişmeler ile ülkenin sağlık ihtiyaçları ve öncelikleri dikkate alınmıştır. SKS, hasta güvenliği, çalışan güvenliği, hasta memnuniyeti ve çalışan memnuniyetini esas alacak şekilde ve hastaneler, diyaliz merkezleri, ağız diş sağlığı hastaneleri ile 112 acil sağlık hizmetleri olmak üzere dört ayrı set olarak hazırlanmıştır. Sağlık Bakanlığınca ayrıca sağlıkta kalite sisteminin uygulanmasında yol gösterecek rehberler (SKS Doküman Yönetimi Rehberi, Anket Uygulama Rehberi, SKS Işığında Covid-19 Tanı Laboratuvarları Rehberi, Klinik Mikrobiyoloji Laboratuvarı Rehberi, İlaç Güvenliği Rehberi, Gösterge Yönetimi Rehberi, Güvenli Cerrahi Uygulama Rehberi, Güvenli Doğum Süreci Uygulama Rehberi) kullanılmaktadır.

Sağlıkta kalite sisteminin temel yapı taşlarından birisi de sağlıkta kalite göstergeleridir. Bu göstergeler, sağlık kuruluşlarında izlenmesi gereken, yapı, süreç ve sonuç odaklı ölçüm araçlarıdır. Göstergelerin önemi, sunulan hizmetin etkinliğinin ölçülmesini sağlaması ve kaliteyi artırmaya yönelik veriler sunmasıdır. Sağlıkta kalite göstergeleri de benzer şekilde hastaneler, diyaliz merkezleri, ağız diş sağlığı hastaneleri, 112 acil sağlık hizmetleri ve evde bakım hizmetleri için tasarlanmıştır.

Sağlık Bakanlığı tarafından tıbbi süreçler ve klinik çıktıların izlenmesi ve iyileştirilmesi amacıyla sağlık olgularına yönelik ölçme ve değerlendirme rehberleri geliştirilmiştir. Elde dilen veriler ile kurumsal, bölgesel ve ulusal düzeyde klinik süreçler ve sonuçlara yönelik analizler yapılması hedeflenmektedir.