Bir ülkenin ulusal gelişmişlik göstergeleri genellikle şu şekilde sıralanır:
- Bebek ölüm hızı (BÖH)
- Neonatal (yaşamın ilk 28 günü) ölüm hızı
- Postneonatal (yaşamın 29 ila 365 günü) ölüm hızı
- 5 yaş altı çocuk ölümleri
- Anne ölüm hızı (AÖH)
Sağlıklı yetişkinliğin temeli, doğumla değil, hamilelik döneminde atılmaktadır. Gebe kadının beslenmesi ile anne karnındaki bebeğin sağlığı arasında önemli bir ilişki bulunmaktadır. Anne karnındaki bebeğin bedensel ve zihinsel olarak büyümesi ve gelişmesi, annenin gebelik öncesi ve gebeliği süresince yeterli ve dengeli beslenmesi ile mümkündür.
Anne adayı neden yeterli ve dengeli beslenmek zorundadır?
- Fizyolojik gereksinmelerini (enerji ve besin öğelerini) karşılamak,
- Vücudundaki besin öğeleri depolarını dengede tutmak,
- Anne karnındaki bebeğin optimal büyüme ve gelişimini sağlamak,
- Emzirmeye hazırlık için salgılanacak sütün enerji ve besin öğelerini karşılamak,
Yetersiz ve dengesiz beslenme anne adaylarında ne gibi olumsuzluklar doğurur?
- Obezite/ağırlık kazanımında sorunlar
- Anemiler : Artan demir minerali gereksiniminin karşılanamaması sonucunda gelişir.
- Osteomalasia (kemik yumuşaması): Yetersiz kalsiyum, fosfor minerali alımı ve D vitamini yetersizliğine bağlı gelişir.
- Gestasyonel Hipertansiyon - Toksemi – Preeklampsi (Gebelik zehirlenmesi) : Gebelik süresince düşük protein ve kalsiyum minerali alımına bağlı olarak gestasyonel hipertansiyon ve aşırı ödem gelişimiyle karakterizedir.
- Gestasyonel Diyabet : Gebeliğin 6. ayından sonra hormonal değişikliklere de bağlı olan hiperglisemi ile karakterizedir.
Gebelikte Görülen Gastrointestinal Sistem Sorunları ve Çözüm Önerileri
- Hiperemezis Gravidarum (Bulantı/Kusma)
Daha çok, gebeliğin ilk üç ayı olarak isimlendirilen 1. trimesterda görülür. İlk gebeliklerde, psikolojik olarak gebeliğe uyum süreci olarak nitelendirilir ve özellikle östrojen düzeyindeki artış gibi hormonal değişikliklerden kaynaklanır.
Ağırlık, su ve elektrolit kaybına (dehidratasyon) neden olabileceği için önüne geçilmesi önemlidir.
Tedavi;
- Kokulu ortamlardan uzak durulmalıdır.
- Fazla baharatlı besinlerden kaçınılmalıdır.
- Gün boyu azar azar ve sık aralıklarla beslenilmelidir.
- Sıvı gereksinimi öğün aralarında tamamlanmalıdır.
- Besinler yavaş tüketilmelidir.
- Sade makarna, kraker, patates, pirinç, meyve, sebze gibi kolay sindirilebilir karbonhidratlar özellikle sabah ilk atıştırmalıklar olarak tercih edilmeli.
- Kızartma ve yağ içeriği yüksek besinlerin tüketimi sınırlandırılmalıdır.
- Konstipasyon (Kabızlık)
Gebelik sürecinde hormonal değişikliklere bağlı olarak, bağırsak hareketlerinin azalması sonucu gelişir. Kullanılan demir suplemanları ile konstipasyon ağırlaşabilir. Beslenmede yapılacak değişiklikler ile hafifletilebilir.
Tedavi;
- Sebze, meyve, tam tahıl ürünleri, kuru baklagiller gibi posa içeriği yüksek besinler tercih edilmelidir.
- Günlük su ve sıvı tüketimi artırılmalıdır.
- Kuru meyveler doğal laksatif etkileri nedeni ile tercih edilebilir.
- Düzenli fiziksel aktivite bağırsak fonksiyonlarının düzenlenmesinde etkilidir (Yürüyüş, yüzme gibi hafif aktiviteler).
- Gastroösefagial Reflü (Mide Yanması/Ekşime);
Mide boşalması ve bağırsak hareketlerinin yavaşlamasına bağlı olarak gelişir. Daha çok gebeliğin son trimesterı olarak bilinen 7., 8. ve 9. aylarında görülür.
Tedavi;
- Azar azar ve sık aralıklarla beslenilmelidir.
- Yüksek yağlı, soslu besinlerden kaçınılmalıdır.
- Çay, kahve gibi kafeinli içeceklerden uzak durulmalıdır.
- Yemeklerden sonra yürüyüş gibi hafif fiziksel aktiviteler yapılmalıdır.
- Uyurken yüksek yastık kullanılmalıdır.
- Beli sıkmayacak rahat giysiler tercih edilmelidir.
- Doktora danışmadan anti-asit kullanılmamalıdır.
- Aşerme
Hormonal değişikliklerle ortaya çıkan aşerme; bazı besinlere karşı aşırı istek, bazı besinlere karşı aşırı isteksizlik (tiksinme) olarak tanımlanabilir. Genellikle gebeliğin ilk trimesterından sonra kaybolur.
Bazı besinlere karşı gelişen isteksizlik hali besin gruplarının dengesiz tüketimini tetiklemiyorsa zararsızdır.
Dr. Öğr. Üyesi Pınar Hamurcu
Üsküdar Üniversitesi / SBF Beslenme ve Diyetetik Bölümü
