Çoklu zekâ kuramcısı ABD’li Psikolog Prof. Dr. Howard Gardner: “Gelecekte hayat kolaylaşabilir ancak insan kalmak çok kolay olmayabilir”

Üsküdar Üniversitesi tarafından bu yıl “İyilik Bilimi / İyilikten Ne Doğar? & Deprem ve Travma Sonrası Büyüme” temasıyla düzenlenen 5. Uluslararası Pozitif Psikoloji Kongresi’nin onur konuğu, çoklu zekâ kuramı ile tanınan bilim insanı Prof. Dr. Howard Gardner oldu. Harvard Üniversitesi’nden Prof. Dr. Howard Gardner, nörobilim ve çoklu zekâ kuramı arasındaki ilişkiyi değerlendirdi. Prof. Dr. Gardner gelecekte metaverse gibi kavramların belki insanların hayatını kolaylaştırabileceğini ancak insanlar için insan kalmanın yani iyi şeyler yapmanın çok kolay olmayabileceğini söyledi. Gardner, chatGPT uygulamasına ilişkin de değerlendirmelerde bulundu. 

Üsküdar Üniversitesi, NPİSTANBUL Hastanesi, NP Etiler & Feneryolu Tıp Merkezi, Türk Psikolojik Danışma Rehberlik Derneği ve Pozitif Psikoloji Enstitüsü paydaşlığında gerçekleşen Üsküdar Üniversitesi tarafından bu yıl 5’ncisi gerçekleştirilen Uluslararası Pozitif Psikoloji Kongresi, bu alanda çalışmalar yürüten uzman isimleri ağırlıyor.

Türkiye’ye geçmiş olsun dileklerini iletti

Üç gün sürecek kongrenin onur konuğu Harvard Üniversitesi’nden Prof. Dr. Howard Gardner oldu.

Kongreye çevrimiçi olarak katılan Amerikan psikolog Prof. Dr. Howard Gardner, “İyilik Bilimi, Çoklu Zekâ Kuramı” başlıklı söyleşisine 6 Şubat’ta Kahramanmaraş merkezli meydana gelen depremlerle ilgili duyduğu üzüntüyü dile getirerek geçmiş olsun dileklerini iletti. Prof. Dr. Howard Gardner, “Tüm insanlık adına şu sözleri söylemek isterim: Umarım iyi bir toparlanma olacaktır. Tabii ki bu toparlanma biraz vakit alacaktır ve biraz da üzerinde çalışmamız gerekecek elbette ama biliyorsunuz direnç geliştirebilmenin önemli bir parçası, hayata devam edebilmek yolumuza devam edebilmekten geçiyor ki bu konferans da bu bağlamda oldukça önemli olacak.” dedi.

Çoklu zekâ kuramı ile tanınan Prof. Dr. Howard Gardner, son dönemlerde meslektaşlarıyla etik, ahlak ve iyilik gibi kavramlara odaklandıklarını söyledi. Prof. Dr. Howard Gardner, kongrenin konusu olan post travmatik toparlanmada iyilik ve nezaket kavramlarının nasıl bir fayda sağladığına ilişkin değerlendirmede bulundu.

Saygı, ahlak ve etik farklı kavramlardır

Saygı, ahlak, moralite, etik kavramları arasında bir fark olduğunu kaydeden Gardner, “Saygı nezaketi de içerisinde barındıran bir şey yani çevremizdeki insanlara nazik davranmakla ilgili bir şey. Fakat moralite ahlak dediğimiz şey mesela sizin mahallenizde yaşayan insanlarla nasıl geçindiğinizle alakalı. 10 emir gibi düşünün: Çalmayacaksınız, öldürmeyeceksiniz, yalan söylemeyeceksiniz, ailenize saygılı olacaksınız gibi… Diğer bir ifadeyle size davranılmasını istediğiniz gibi diğer insanlara davranacaksınız. Etik dediğimiz şey çok zorlu mesleki koşullarda nasıl davrandığınızla alakalı yani öğretmen doktor olabilirsiniz ve etik değerlerle karşı karşıya kalabileceğiniz durumlar olabilir. Öğretmenlikten örnek vereyim mesela 30 öğrenciniz var, biri çok yıkıcı davranışlara sahip. Öğrenciyi sınıftan atabilirsiniz ancak bu öğrenci çok erken yaşta kendini men edilmiş hissetmeyecek mi ya da tüm zamanlarınızı bu öğrenciye ayırabilirsiniz o zaman da 29 öğrencinin zamanından çaldınız demektir. Yani basit bir cevabı yok. Pozitif psikolojide bizim saygı, mahalli ahlak, etik ve profesyonel kurallar arasında bir ayrım gütmemiz gerekiyor.” dedi.

Metaverse gelecekteki kuşakları nasıl etkileyecek?

Üsküdar Üniversitesi Kurucu Rektörü Psikiyatrist Prof. Dr. Nevzat Tarhan, günümüzde bilgisayar oyunları ve metaverse’e maruz kalmanın beyni nasıl etkileyeceğinin merak konusu olduğunu belirterek gelecekteki nesillerin sosyal ilişkilerinin zayıf olması nedeniyle Asperger sendromuna maruz kalacağı riskinin ortaya çıktığını söyledi.

Belki metaverse yardımcı olacak ama insan kalmak kolay olmayacak

Tarhan’ın bu durum hakkındaki görüşlerini sorduğu Prof. Dr. Howard Gardner, “İnsan nasıl olur dediğimiz şey evrimsel ve antropolojik bir soru. Şu halimize binlerce yıllık bir evrim sonunda geldik. Hepimiz daha iyi bir insan nasıl oluruz, hepimiz zaten üzerinde çalışıyoruz. İyi insan olmanın özellikleri nelerdir? Bu pozitif psikolojinin de odaklandığı noktalardan bir tanesi. Bu yanımızı nasıl geliştiririz? Bazı pozitif psikologlardan ayrıştığım nokta şu bence: İnsanları daha dürüst, daha nazik, daha etik nasıl yaparız? Bununla ilgili elimizde altın bir reçete yok. Bunu tartışmamız gerekiyor. Belki bilgisayar ve yapay zeka bize yardımcı olacak. Belki metaverse bize yardımcı olacak ama sizin bu noktadaki şüpheciliğinizi paylaşıyorum. İnsanlar için insan kalmak yani iyi şeyler yapmak çok kolay olmayacak. Bu kadar bilgisayar sistemlerinin tahakküm ettiği dünyada. ABD’de en çok depresyonda olanlar 12-15 yaş arasındaki kızlar. Sonra aynı yaştaki erkek çocuklar geliyor. Bunlar genç insanlar ve depresyonun önde gelen sebebi pandemi ve sosyal medya. Kızlar için o kadar zor ki sürekli kendilerini birileriyle belki ‘mükemmel’ kızlarla kıyaslıyorlar. Dolayısıyla önümüzdeki yüzyılda bu insanlık meselesi belki sürekli tartışılan konuşulan konu olacak.” dedi.

Nörobilimde çoklu zeka kuramını aslında destekleyen veriler var

Nörobilim ve çoklu zekâ kuramı arasındaki ilişkiyi de değerlendiren Prof. Dr. Howard Gardner, “Çoklu zekâ kuramı aslında eleştirel bir kavram. Fransa ekolüne bakacak olursanız tek bir zekâ var. Bunu IQ testleriyle test edilebiliyor. Yani bir şeyde iyiyseniz her şeyde iyi gibi bir bakış açısı var. Bir şeyde kötü performans gösteriyorsanız her şeyde kötü olacaksınız gibi bakış açısı olan bir ekol vardı. Bir çocuk iyi dil öğrenebilir, bir başka çocuk matematiği iyi olabilir, bir diğerinin müzik becerileri iyi olabilir. Ben bunları farklı zekalar olarak tanımlıyorum. Çoklu zeka kuramında tabii ki bilgi dağarcığı çok önemli. Ben beyin hasarı olan hastalarla da çalışıyordum. Onlar da aslında tek bir zekanın olmadığını gösteren örnekler çünkü beynin çeşitli bölgelerindeki hasara göre beceriler fark edebiliyor. Nörobilimde çoklu zeka kuramını aslında destekleyen görgül veriler var fakat son yıllarda beyin üzerindeki çalışmalar çok gelişti. Artık mesela hangi nöro devrelerin farklı uyaran aldığı zaman bu bir resim olabilir, ses olabilir… Nasıl farklı fonksiyonlar gösterdiğini biliyoruz. Gelecekte büyük ihtimalle beyindeki farklı bölgelerin farklı bilişsel yeteneklerle alakalı ilişkisini daha net olarak anlayacağız. Bu belki de çoklu zekâ kuramını da geliştirecek, evrilmesine sebep olacak. Büyük ihtimalle kendinizi algılayışınız başkalarını algılayışınız değişecek. Artık hayvanların zekasını daha iyi anlamaya başladık. Önceden bilmiyorduk.” dedi.

Mezar taşımda ‘Gardner sadece bir zeka olduğu kavramına karşı durdu’ yazabilir

Bilgisayar ve yapay zekâ sistemlerinin dilsel bazı görevler gibi işleri insanlardan daha iyi yapabildiğini kaydeden Gardner, “Sadece beyinden gelen bilgileri almayacağız belki diğer hayvanlardan gelen bilgileri de değerlendireceğiz. Yapay zekanın daha da zeki ve yaratıcı olmaya başladığı dile getiriliyor. Bu da belki de bizim bilgi ile dağarcığımızı daha da karmaşıklaştıracak. Yakın vakitte ölürsem herhalde mezar taşımda ‘Bu Howard Gardner sadece bir zekâ olduğu kavramına karşı durdu’ diye yazacaktır herhalde. Benim için de okey açıkçası.” dedi.

Yapay zekanın gelecekte duygusal bir yapı geliştirip geliştirmeyeceklerini bilmiyoruz

Prof. Dr. Howard Gardner, yapay zekâ ve chatGPT uygulaması ile ilgili gelişmeleri nasıl değerlendirdiğine ilişkin olarak da “Son olarak geçtiğimiz günlerde Noam Chomsky’nin değerli meslektaşlarıyla yazdığı yazısını okudum. Chomsky dünyanın önde gelen entellektüellerinden biri ancak şunu da söylemem lazım: Bu yazının önemli bir çoğunluğu Hümanizmi de yansıtan bir bakış açısına sahip. Ama şöyle bir sonuca varmak bana çok basit geliyor: İnsanlar muğlaklıklarla, karmaşayla, kompleks meselelerle uğraştıkları zaman duygusal bir yanıt verirler ve yapay zekâ bunu vermez gibi bir bakış açısı var. Bu konuda hem fikir olabilirim ama çok emin olamayız. Böyle olduğuna kesin kanaat getiremeyebiliriz. Bilgisayar sistemlerine yazıyoruz, muğlak problemleri çözebiliyorlar. İnsan gibi duygusal bir yapı geliştirip geliştirmeyeceklerini bilmiyoruz. Şu anda bilmiyoruz. Chat GPT ile ilgili bir eğitmen olarak görüşümü soracak olursanız Chomsky’nin zeka kuramına tam olarak da katılmadığımı söylemem lazım.” dedi.

Çocuklara ve gençlere iyilik bilimini öğretmek yerine onlara örnek ve model olmak daha etkili…

 Ahlaki zeka ve bilinç arasındaki ilişkiyle ilgili olarak da Prof. Dr. Howard Gardner, “Benim tanımladığım zeka kavramları noktasında böyle bir şey olduğunu düşünmüyorum. Zeka dediğimiz şey biraz daha kompultasyonel sistem. Bir dil bilgisayarı, bir müzik bilgisayarı ya da uzamsal bir bilgisayar olabilir insanda. Bunu nasıl kullandığımız ahlaki boyuta sahiptir. Mesela Hitler Alman dilinin uzmanıdır onu çok yıkıcı bir şekilde kullanmıştır. Goethe Alman dilinin uzmanlarındandır, onu çok yapıcı bir şekilde kullanmıştır. Zeka kendi özünde ahlak dışı bir şey değildir. Siz onu yapıcı ya da yıkıcı olarak kullanabilirsiniz.” dedi. Prof. Dr. Howard Gardner, çocuklara ve gençlere iyilik bilimini öğretmek yerine onlara örnek ve model olmanın daha etkili olacağına inandığını söyledi.

Ukrayna’dan çevrimiçi konferans verecek

Kongrenin ikinci ve üçüncü günlerinde de önemli bilim insanları konferans verecek. Ukrayna’dan çevrimiçi olarak katılacak Ukrayna Dragomanov Üniversitesi’nden Prof. Dr. Daria Suprun da “Mesleki Kimlik ve Toplumsal Değerler: Eğitim ve Maneviyat Sinerjisi” başlıklı konferans verecek. Üsküdar Üniversitesi NPİSTANBUL Hastanesi Nöroloji Uzmanı Prof. Dr. Oğuz Tanrıdağ da kongreye “Pozitif Psikolojinin Nörobilimsel Temelleri” başlıklı bir konferansla katılacak. Konferansın son gününde ise NPİSTANBUL Hastanesi Uzman Klinik Psikolog Özgenur Taşkın,  “Öz Şefkat ve Bilinçli Farkındalık İlişkisi” ve Üsküdar Üniversitesi’nden Dr. Öğr. Üyesi Fatma Turan, “Umudun Sesi: Sessiz İyilikler” başlıklı konferanslar verecek.

Üsküdar Haber Ajansı (ÜHA)